Sodalicje Mariańskie w Polsce
Wiek XVIII wraz z ogólnym osłabieniem życia religijnego przyniósł załamanie tego dynamizmu. Ostateczną katastrofą stała się kasata jezuitów. Wraz z kolegiami jezuickimi przestały istnieć Sodalicje uczniowskie, a szlacheckie i mieszczańskie - działające dotąd przy kościołach jezuitów - z braku kierowników duchowych rozpadły się bądź powoli zamarły.
Stopniowy powrót Sodalicji do życia rozpoczął się dopiero w drugiej połowie wieku XIX, najpierw na terenie zaboru austriackiego (w tzw. Galicji), później w Poznańskim. Najtrudniejsza sytuacja była w zaborze rosyjskim, gdzie nielicznie powstające Sodalicje musiały działać w całkowitym ukryciu.
Twórcami tego odrodzenia było grono wybitnych jezuitów (00. St. Załęski, M. Morawski, M. Czerwiński, St. Bratkowski i inni), którzy działalnością duszpasterską, a zwłaszcza pracą rekolekcyjną obejmowali szerokie kręgi ludzi ze wszystkich warstw społecznych. Dzięki temu obok Sodalicji akademickich i młodzieży szkolnej powstały Sodalicje panów i pań wiejskich i miejskich, kupców, nauczycieli i nauczycielek, panien urzędniczek, różnych kategorii pracownic, a nawet służących.
Coraz silniej odczuwana potrzeba inspiracji tak różnorodnych grup, a także konieczność wyjścia i pogłębienia idei sodalicyjnej oraz uczenia metod pracy - doprowadziły w roku 1902 do założenia w Krakowie pierwszego organu sodalicyjnego pt. „Sodalis Marianus". Wyrazem zaś prężności środowisk sodalicyjnych oraz zaufania, jakim cieszyły się u zwierzchników Kościoła, było powierzenie Sodalicjom organizacji Kongresów Mariańskich: we Lwowie w roku 1905 i w Przemyślu w roku 1911.
W czasie pierwszej wojny światowej większość Sodalicji nie tylko nie przerwała pracy, ale włączyła się w różne działania charytatywno- społeczne: opiekę nad sierotami wojennymi, pracę w Czerwonym Krzyżu, akcje oświatowe wśród młodzieży zaniedbanej. Powstawały również nowe Sodalicje, głównie na terenie Kongresówki (np. Sodalicja uczniów w Częstochowie) .
Odzyskanie niepodległości otworzyło przed Sodalicjami nowe perspektywy, a zarazem stało się bodźcem do jeszcze bardziej intensywnej pracy. Jako zadanie naczelne uznano współdziałanie w „katolickim odrodzeniu Narodu". Drogą do tego był udział we wszystkich ogniwach Akcji Katolickiej oraz praca z młodzieżą: szczególna troska o rozwój Sodalicji uczniów i uczennic oraz współpraca - zwłaszcza Sodalicji akademickich - z innymi organizacjami młodzieżowymi (Stowarzyszeniami Katolickiej Młodzieży Żeńskiej i Męskiej oraz Harcerstwem). Jednocześnie umacniała się świadomość obowiązku nie tylko wyrobienia wewnętrznego, ale solidnej formacji intelektualnej: wiedzy religijnej i znajomości katolickiej myśli społecznej. Stało się to niezbędne przy podejmowaniu wielorakich zaangażowań społecznych. Jednym z takich zaangażowani o szerokim zasięgu i dużym znaczeniu wychowawczym był współudział Sodalicji w zorganizowaniu ślubowania młodzieży akademickiej na Jasnej Górze 24 maja 1936 roku.
Dążeniu do pogłębiania pracy samowychowawczej i samokształcącej towarzyszył - choć jednocześnie często przeszkadzał - bardzo szybki rozwój liczebny Sodalicji. Rozwijały się również struktury organizacyjne: Sodalicje o jednakowym profilu tworzyły związki (np. Związek Sodalicji Akademików, Uczniów Szkół Średnich, Inteligencji Męskiej, Ziemian, Kupców, Nauczycielek itp.), organizowano różnego typu kursy, odbywały się zjazdy moderatorów. Od roku 1922 działał w Krakowie Krajowy Sekretariat Sodalicji mariańskich w Polsce mający za zadanie utrzymanie łączności między Sodalicjami, pewną koordynację ich działań, opracowywanie materiałów szkoleniowych itp.
Druga wojna światowa przerwała pracę sodalicyjną na terenach włączonych bezpośrednio do Rzeszy Niemieckiej i do Związku Radzieckiego.